Update Wetgeving Kruisbesmetting & Management

Zo heeft de Europese Commissie zeer recent toelichting gegeven op het voorkomen van kruisbesmetting met allergenen door middel van een nieuwe zogenoemde Commission Notice voor de Hygiëneverordening (EG) nr 852/2004. In dit artikel gaan we in op wat dit in de praktijk betekent. Wat moet je doen als voedselproducent om kruisbesmetting te voorkomen en waar moet je op letten? 

In deze genoemde EU verordening staat dat de productielocatie schoongemaakt moet worden na het verwerken van producten die allergenen bevatten. Maar het waarschuwt ook dat kruisbesmetting niet altijd te voorkomen is en de wettelijke eisen dus als inspanningsverplichting gezien moeten worden. Kruisbesmetting wordt erkend, met een belangrijke rol voor allergenen risicobeoordeling en Precautionary Allergen Labelling (PAL). Dit werd tot nu toe niet belicht in Europese wetgeving en toelichting daarop.

Risicobeoordeling en PAL

De beschreven preventieve maatregelen en aandachtspunten gaan verder dan de wetgeving, waarin alleen het schoonmaken en een visuele controle zijn benoemd. Het toelichtende document maakt duidelijk dat de wettelijke tekst gelezen moet worden als inspanningsverplichting.

In sommige gevallen kan een allergeen onbedoeld toch in een product aanwezig zijn. Hiervoor gelden niet de etiketteringsregels, zoals beschreven in Verordening (EG) nr 1169/2011, maar dan kan een risicobeoordeling uitgevoerd worden. Pas als hieruit blijkt dat er een risico voor de allergische consument bestaat, is een waarschuwing ofwel PAL passend.

Kruisbesmetting met allergenen mag niet in de lijst met ingrediënten opgenomen worden maar moet dus als waarschuwing of disclaimer omschreven staan op het etiket.

Etikettering van de mogelijke en onbedoelde aanwezigheid van allergenen valt onder artikel 36 van Verordening (EG) nr 1169/2011. Een PAL wordt gezien als een aparte zin, die niet verwarrend of misleidend mag zijn en gebaseerd moet zijn op wetenschappelijke data. Hierbij wordt onder andere verwezen naar de adviezen van FAO/ WHO aan Codex Alimentarius die voorafgaan aan de vaststelling van daadwerkelijke wetgeving.

Een PAL mag alleen gebruikt worden als een preventieve aanpak niet mogelijk is én het product een risico vormt voor mensen met een allergie. Dit betekent dat de vaak gehanteerde "Better safe than sorry" gedachtegang niet opgaat waarmee het soms lijkt dat producenten zich proberen in te dekken. Een PAL mag niet gebruikt worden "voor het geval dat" of "er kan niet 100% gegarandeerd/ uitgesloten worden". De achterliggende overweging is dat overmatig gebruik van PAL schadelijk is: de geloofwaardigheid wordt negatief beïnvloedt en consumenten negeren de waarschuwing.

Allergenen kruisbesmetting en management

In de Hygiëneverordening is beschreven dat schoon gemaakt moet worden na het verwerken van allergenen, met als criterium visueel schoon. In de praktijk is schoonmaak of een visuele controle soms niet of slechts gedeeltelijk mogelijk. Toelichting op de achtergrond en juiste interpretatie van deze eisen is dus heel zinvol.

In de verordening zijn maatregelen beschreven die je als producent kunt nemen om het risico van mogelijke en soms onbekende aanwezigheid van allergenen tegen te gaan. Dit geldt voor de hele voedselketen, van primaire productie tot alle stadia daarna.

Vooral in de primaire keten, dus bij de teler of boer, moet hier nog meer bewustzijn en aandacht voor gekweekt worden. Aan het begin van de voedselketen worden een aantal risico’s op kruisbesmetting onderbelicht. Kruisbesmetting in de keten wordt ook gezien als belangrijk onderdeel van grondstofspecificaties. De voedselverwerkende industrie vraagt steeds aan leveranciers of deze risico’s in kaart gebracht zijn.

Een aantal onbelichte risico’s op kruisbesmetting in de primaire keten zijn:

Oogstmachines

Vaak worden voor de oogst verschillende gewassen dezelfde oogstmachine gebruikt die niet of onvoldoende schoongemaakt wordt.

Opslag in silo’s

Hetzelfde geldt soms voor de opslag in grote silo’s waar bijvoorbeeld eerst tarwe opgeslagen ligt en vervolgens bonen. Hierdoor kunnen de bonen gecontamineerd worden met gluten.

Gewasrotatie

Om de kwaliteit van de grond te bewaren wordt door boeren gewerkt met een systeem van gewasrotatie. Hierbij wordt ieder jaar of in een cyclus van een aantal jaren een ander gewas op hetzelfde stuk grond geteeld. Zo worden bijvoorbeeld ziektes en plagen voorkomen en is het effect positief op de biodiversiteit. Een goede combinatie van gewassen kan ook zorgen voor een betere opname van nutriënten uit de grond.

Tussenteelt of ‘intercropping’

Een voorbeeld waar dit plaatsvind is bij de teelt van linzen. Dit is een zogenoemd zwak gewas dat bij de groei ondersteund wordt door een ander gewas zoals graan. Bij deze vorm van telen kunnen tarwekorrels tijdens het oogsten tussen de linzen belanden en deze zo dus contamineren met gluten.

Slachten van dieren

Het kinkt misschien vreemd maar ook vlees kan gecontamineerd worden door allergenen bij de slacht. Bijvoorbeeld granen in de krop of organen van de kip of leghennen die uiteindelijke geslacht worden en er contaminatie van het ei allergeen uit de eierstokken op het vlees plaats van vinden.

Ook voor verwerkende bedrijven worden maatregelen genoemd om kruisbesmetting te voorkomen. Denk hierbij dus aan opslag, scheiding, planning en reiniging in alle stadia in het proces: van ontvangst tot transport. De mate van de beheersmaatregelen moet worden afgestemd op het aantal allergenen, complexiteit van processen, aantal productovergangen en de mogelijkheden tot reiniging.

Als een visuele controle niet mogelijk is, is verificatie of validatie van de reiniging door middel van analyse belangrijk. Dit kan door een hygiënebemonstering met swabs of bijvoorbeeld het analyseren van het spoel- of waswater. Daarnaast wordt ook het belang van een compleet allergenenmanagementsysteem benoemd waar receptuurbeheer, identificatie en voorkomen van verwisseling in opgenomen is. Hier wordt ook bij audits ten behoeve van certificeringen zoals BRC en IFS streng naar gekeken.

HACCP en allergenen

De rol van allergenen binnen HACCP is door de notitie verder verduidelijkt. Allergenen zijn een gevaar dat binnen een HACCP plan in kaart gebracht moeten zijn en door verschillende maatregelen in het kwaliteitsproces voorkomen moeten worden. Schoonmaken wordt als voorbeeld genoemd dat normaal gesproken niet als kritisch controle punt (CCP) wordt aangemerkt maar gezien moet worden als een basismaatregel binnen een voedselveiligheidssysteem. Deze basismaatregelen vallen onder Good Hygiene Practices (GHP) of de wat ruimere prerequisite programmes (PRP). Preventieve maatregelen om de onbedoelde aanwezigheid van allergenen te voorkomen, horen dus thuis in de PRPs en passen eigenlijk niet in de gevarenanalyse van het proces.

Ook in september zijn er weer een flink aantal producten uit de schappen van de Nederlandse en Belgische supermarkten gehaald in verband met contaminatie van allergenen die niet correct op de verpakking vermeld stonden. Hieronder een aantal voorbeelden:

Tarwe in chips

26/09/2022: Pepsico Belux haalt Lays Max Double Crunch Red Sweet Chilli Pepper (140 gr) terug vanwege de aanwezigheid van tarwe dat niet vermeld staat op de verpakking.

Soja in advocaat

26/09/2022: Tching de Luxe heeft de aanwezigheid van het allergeen soja, dat niet op het etiket vermeld staat, in het product Tching Advocaat Classic (370 ml), Tching Advocaat Chocolade (370 ml) en Tching Advocaatbox ( 4 X 100 ml) vastgesteld.

Bij allergie voor soja wordt aangeraden dit product niet te consumeren en terug te brengen naar het verkooppunt. Consumenten die niet allergisch of intolerant zijn voor soja kunnen het product zonder risico consumeren.

Melk in Knijpfruit

20/09/2022: In overleg met het FAVV heeft Albert Heijn besloten om het product “Knijpfruit appel-peer” van het merk AH uit de winkels terug te halen. Het allergeen “melk” staat niet vermeld op de verpakking.

Cashew en Amandelen in Borrelnootjes

14/09/2022: PepsiCo Nederland waarschuwt voor Duyvis Borrelnoten Provençale 125g en Duyvis Borrelnoten Provençale 1000g van Duyvis. Dit product bevat amandelen en cashewnoten die niet vermeld staan in de ingrediëntenlijst op de verpakking. Dit kan een risico vormen voor mensen met een allergie voor amandelen en cashewnoten.

Dessert met nootjes

08/09/2022: Na een controle en om de veiligheid van de consument te waarborgen, neemt Carrefour uit voorzorg de desserten “Dessert Rode Vruchten” en “Dessert mango / passievrucht” van het merk Carrefour, verkocht in verschillende Carrefour en Mestdagh winkels in België, uit de handel en roept het deze producten terug van bij de consumenten omwille van de mogelijke aanwezigheid van het allergeen “noten”, terwijl dit niet vermeld staat op het etiket.

Allergenen in maaltijdpakket

07/09/2022: Door een productiefout bevat de verpakking de inhoud van PLUS Maaltijdpakket Kip Tandoori. Dit product bevat hierdoor de allergenen lupine, selderij en melk terwijl dit niet op het etiket vermeld staat.

Het betreft PLUS Maaltijdpakket Kip Siam met houdbaarheidsdatum 17-05-2023, 09-06-2023 en 07-07-2023.

Thaise groene curry

05/09/2022: Albert Heijn heeft besloten het AH Thaise groene curry verspakket uit de schappen te halen. Per abuis staan de allergenen gluten, soja en sesam niet op de verpakking vermeld.

Walnoot in vegan desserts AH

02/09/2022: Albert Heijn haalt het AH plantaardig dessert cheesecake met de smaken bes en citroen uit de winkels. De producten kunnen sporen van walnoot bevatten die niet op het etiket staan vermeld.

Preventieve maatregelen nemen om kruisbesmetting van allergenen in uw productieproces te voorkomen is dus zowel voor de voedselveiligheid van de consument belangrijk als voor het voorkomen van recalls belangrijk. Hiermee voorkom je enorme verspilling van uw product. Het is hierbij belangrijk ook aan te merken dat het probleem hem soms juist niet in kruisbesmetting zit maar in datasystemen. Dat de informatie van een product niet overeen komt met wat er verpakt is, wordt niet gezien als allergenenrisico. Een voorbeeld is dat de receptuur van het product is aangepast of het verkeerde etiket op het product geplakt is.

Deze onzorgvuldigheden kunnen achteraf zorgen voor een recall met grote gevolgen en onnodige kosten en verspilling.

Ook hier geldt: voorkomen is beter dan genezen. Heb je naar aanleiding van dit artikel nog vragen? Neem gerust contact met ons op 

Bronnen:

https://www.allergenenconsultancy.nl/nieuws/commission-notice-allergenen-kruisbesmetting-en-management

https://www.vmt.nl